Bibliometria jest zbiorem metod statystycznych i matematycznych stosowanych do analizy piśmiennictwa naukowego. W praktyce akademickiej to ważna nauka, realizowana poprzez analizę bibliometryczną w określonych bazach danych i pozwalająca na porównywanie dorobku naukowego autorów i instytucji przy pomocy szeregu wskaźników, punktacji i narzędzi.
Wskaźniki i punktacje
Impact Factor (IF, wskaźnik oddziaływania, współczynnik wpływu) to miara częstotliwości, z jaką artykuł z czasopisma był w danym roku cytowany. Obliczany jest corocznie przez Clarivate na podstawie liczby cytowań do liczby artykułów w danym czasopiśmie na przestrzeni ostatnich dwóch lat dla danych zaindeksowanych w bazie Web of Science Core Collection.
Impact Factor pomaga ocenić znaczenie czasopisma w zestawieniu z innymi czasopismami z tej samej dziedziny. Informacje o wartości IF dla danego czasopisma podaje baza Journal Citation Reports (JCR).
Five Year Impact Factor (Pięcioletni Impact Factor) został wprowadzony w celu analizy wpływu czasopisma w większym przedziale czasu. Obliczany jest w analogiczny sposób do IF, ale pod uwagę brany jest 5-letni okres.
To wskaźnik bibliometryczny określający jakość dorobku naukowego autora i stanowiący sumę wartości IF czasopism, w których autor opublikował artykuły naukowe (IF zgodnie z rokiem publikacji).
Wzór na Impact Factor w danym roku
IFR = ilość cytowań w R dla publikacji z (R-1 + R-2) / ilość publikacji w (R-1 + R-2)
gdzie:
R oznacza rok, dla którego obliczany jest wskaźnik.
Wzór na Sumaryczny Impact Factor
SIF = IF1 + IF2 + … + IFn
gdzie:
SIF – Sumaryczny Impact Factor autora
IFn – Impact Factor czasopisma, w którym opublikowano artykuł (zgodny z rokiem publikacji).
CiteScore to wskaźnik bibliometryczny opisujący czasopisma (oraz inne wydawnictwa ciągłe, np. serie książkowe czy doniesienia z cyklicznych konferencji) zindeksowane w bazie Scopus. CiteScore za dany rok to wynik dzielenia liczby cytowań publikacji z ostatnich czterech lat (w tym także z roku, dla którego wskaźnik jest obliczany) przez liczbę tych publikacji.
Wskaźnik CiteScore powinno się wykorzystywać jedynie do porównywania czasopism w obrębie jednej dyscypliny, ponieważ jest to wskaźnik nieznormalizowany i nie uwzględnia różnic pomiędzy dyscyplinami.
CiteScore obliczany jest jednorazowo dla każdego roku i nie ulega zmianom przy kolejnych aktualizacjach bazy Scopus. Istnieje również CiteScore Tracker, czyli wersja wskaźnika służąca do oceny cytowalności czasopisma w roku bieżącym – udostępniana zazwyczaj na przełomie maja i czerwca. Cechuje ją ta sama metodologia.
Wszystkie wskaźniki bibliometryczne związane z CiteScore widoczne są w bazie Scopus po wybraniu tytułu czasopisma np. w zakładce „Sources”.
SCImago Journal Rank (SJR) to wskaźnik prestiżu czasopism naukowych uwzględniający zarówno liczbę cytowań otrzymanych przez czasopismo, jak i prestiż czasopism, z których pochodzą cytowania. Prestiż czasopisma wynika z połączenia liczby rekomendacji oraz z renomy dzieł, w których opublikowano te rekomendacje. W przypadku SJR dziedzina, jakość i reputacja czasopisma mają bezpośredni wpływ na wartość cytowania.
Możliwość porównania liczby dokumentów opublikowanych, liczby cytowań, wskaźnika SJR (wskaźnik cytowalności i oglądalności), indeksu Hirscha umożliwia portal SCImago Journal & Country Rank obejmujący czasopisma i krajowe wskaźniki naukowe opracowane na podstawie informacji zawartych w bazie danych Scopus (Elsevier).
Parametr SNIP został wprowadzony przez Marka Moeda w roku 2010 i jest wyznaczany na podstawie bazy Scopus. Source Normalized Impact per Paper pozwala na określenie cytowalności danego czasopisma w odniesieniu do dziedziny, którą czasopismo reprezentuje. Jest to jedyny znormalizowany parametr, który bierze pod uwagę różnice wynikające z odmiennych praktyk wydawniczych w różnych dziedzinach.
Współczynniki korygujące uwzględnione w metodzie obliczania parametru obejmują średnią częstotliwość cytowań w danej dyscyplinie, a także czas dojrzewania publikacji (ile czasu upływa od opublikowania do szczytu cytowań) czy odsetek autocytowań.
W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że wartość SNIP jest ilorazem średniej liczby cytowań z danego roku odnoszących się do publikacji z ostatnich 3 lat oraz potencjału cytowalności w danej dziedzinie. Należy przy tym zaznaczyć, że ma inną metodologię niż wskaźnik CiteScore, ponieważ przy jego wyliczaniu uwzględnia się jedynie trzy typy dokumentów: article, conference paper oraz review.
Przy użyciu wartości parametru SNIP można pokusić się o porównanie czasopism z odmiennych dyscyplin.
Współczynnik h jest sposobem mierzenia osiągnięć naukowych z uwzględnieniem liczby publikacji i liczby cytowań.
To wskaźnik charakteryzujący dorobek naukowca – informuje, ile h publikacji autora było cytowanych ≥ h razy.
Indeks Hirscha można obliczyć przy pomocy następujących narzędzi (wyniki uzyskane z poszczególnych źródeł mogą się różnić w zależności od zawartości wykorzystywanej bazy):
- baz na platformie Web of Science
- bazy Scopus
- narzędzia Publish or Perish.
Współczynnik został wprowadzony w 2005 roku przez J. E. Hirscha jako wskaźnik określający wagę i znaczenie wszystkich prac naukowych danego autora, charakteryzujący jego całkowity dorobek, a nie tylko znaczenie jednej poszczególnej pracy. Indeks Hirscha określa zdolność do publikowania często cytowanych prac. Wskaźnik ten wynosi h, gdy h liczba publikacji została zacytowana co najmniej h razy, np. współczynnik h = 10, gdy autor ma 10 publikacji cytowanych co najmniej 10 razy.
Źródłem wskaźnika ICV jest Index Copernicus International Journals Master Lists. W tej bazie referencyjnej można znaleźć aktualne wartości Index Copernicus Value (ICV) dla poszczególnych tytułów, prognozy wysokości wskaźnika na kolejny rok, informacje dotyczące adresu wydawniczego i strony WWW czasopisma, języka publikacji, indeksacji w bazach o zasięgu międzynarodowym.
FWCI jest wskaźnikiem znormalizowanym, generowanym przy użyciu narzędzia analitycznego SciVal. Współczynnik wyraża stosunek liczby cytowań publikacji do średniej światowej liczby cytowań uzyskanych przez wszystkie podobne publikacje zaindeksowane w bazie Scopus. Uwzględnia specyfikę dyscypliny, a także rodzaj i rok publikacji.
FWCI stosowany jest do porównań między różnymi dziedzinami nauki.
Bazy referencyjne
Bibliograficzne bazy danych odgrywają ogromną rolę w procesie rozwoju nauki. Nowoczesne technologie informatyczne, umożliwiające wielokierunkowe wyszukiwania, zapewniają szybkość w pozyskiwaniu informacji. Bazy stanowią gwarancję wiarygodności danych oraz są niezbędną częścią warsztatu naukowego osób prowadzących badania.
Część baz ma charakter otwarty, co oznacza, że udostępnia swoje zasoby nieodpłatnie i bez żadnych warunków. Pozostałe to bazy zamknięte, komercyjne – dostępne po wykupieniu prenumeraty – takie jak Web of Science czy Scopus.
- Agro
- BazEkon
- BazHum
- BazTech
- Bibliographica Cartographica
- Biological Abstracts/ BIOSIS Preview/ BIOSIS
- CEEOL – Central and Eastern European Online Library
- CEJSH – The Central European Journal of Social Sciences and Humanities
- Chemical Abstracts (CAS)
- Cold Regions Science and Technology Bibliography
- Compendex
- DBLP Computer Science Bibliography
- DOAJ Directory of Open Access Journals
- EMBASE
- ERIC
- ERIH PLUS
- GeoArchive (Geosystems)
- Geobase
- GeoRef: Bibliography & Index of Geology
- INSPEC
- IREON Gateway – The International Relations and Area Studies Gateway
- JSTOR
- MathSciNet (Mathematical Reviews)
- Polska Bibliografia Lekarska
- ProQuest/CSA
- PubMed / PubMed Central / Medline
- Referativny Zhurnal / VINITI
- SPIRES
- SPORTDiscus
- The Philosopher's Index
- Zentralblatt MATH
- Zoological Record.
Wykazy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Wykazy czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych oraz wydawnictw monografii naukowych pojawiają się na stronie Ministerstwa w komunikatach. Obejmują czasopisma, które są uwzględniane przy ocenie parametrycznej placówek naukowych, uczelni, instytutów, jednostek badawczo-rozwojowych finansowanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W ocenie parametrycznej uwzględniany jest dorobek naukowy jednostki m.in. na podstawie liczby punktów przyznanych publikacjom, których autorami są pracownicy danej jednostki.
Komunikat z 05.01.2024 roku – Wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych.